DAERAH SEBAYA (Sa’bayoi) WILAYAH SENGGORA

Sebaya dahulu 

Daerah Sebaya pada masa silam adalah jajahan Negara Patani Darussalam, terkenal dengan jajahanPatani Barat yang sekarang meliputi 5 daerah sebelah selatan wilayah Senggora (baca:Songkhla) sekarang, yang mencakupi daerah Cenak (S; Ca’na’), daerah Sebaya (S; Sabayoi), daerah Tiba (S;Thepha), daerah Nawi (S:Nathawi) dan daerah Sadao. 

Merupakan asal negeri Patani, yang sekarang dipecah oleh Siam dan dimasukan ke dalam wilayah Senggora. Masa silam daerah Sebaya adalah sebahagian dari daerahTiba, kemudian dalam tahun 1924 M. 

Dipecahkan dan diasaskan “Cabang daerah Bahoi” pusat pentadbirannya di kampong Bahoi, meliputi 5 buah mukim yaitu mukim Bahoi, mukim Mong, mukim Pial, mukim Khaudeng dan mukim Bendang Cenai setelah itu kerajaan Siam telah memindah pusat pentadbiran ke kampung Mong (tapak pecan Sebaya sekarang) dan diubah nama kampung Mong kepada kampong sebaya dan ditukar juga nama “Cabang daerah Bahoi” ke nama baru yaitu“Cabang daerah Sebaya”. 

Pada tahun 1956 M.  Diasaskan daerah Sebaya dengan sepenuhnya dengan menambah sebuah mukim baru yaitu mukim “Tankhiri”. 

Sebaya pada silam juga adalah sebuah pusat pemerintahan “Tiba purba” yang mana pusat pemerintahannya terletak di kawasan kampung Khaudeng sekarang yang mana terdapat kesan-kesan candi Hindu-Budha kawasan tersebut. Asal usul nama panggilan Sebaya dikatakan diambil dari tanah yang sama rata, setalah kedatangan orang Siam mereka mula merubah perkataan “Sebaya” kebada “Sa’bayoi”. Sa’ba dalam Bahasa Siam berarti pokok beluru, adapun yoi pula berarti rending. 

Pokok/akar beluru/akar sintok/akar kapang yaitu sejenis pokok memanjat yang sangat besar saiznya tumbuh dipinggir hutan, buahnya jenis kekacang leper memanjang yang sangat besar batang kulit,batang dan biji bersifat beracun.     

Sebaya sekarang Adalah salah satu daerah dari 16 daerah dalam wilayah Senggora, Daerah Sebaya terletak di sebelah tenggara wilayah Senggora. Sebelah utara bersempadan dengan daerah Tiba, sebelah timur bersempadan dengan daerah Kokpor, wilayah Pattani, daerah Muang dan daerah Jaha wilayah Jala, sebelah selatan bersempadan dengan daerah Kabang wilayah Jala dan Negeri Kedah, Malaysia. 

Dan sebelah barat bersempadan dengan daerah Nawi, wilayah Senggora. Memiliki keluasan 852.81 km 2 dengan 9 buah mukim dan 62 buah kampung. Ditadbir dengan 2 buah Majlis perbandaran (Majlis perban daran Sebaya danThapraya) dan10 Majlis pentadbiran mukim (Or.Bor.Tor).   

Demografi:    

Jumlah penduduk dalam daerah Sebaya masa kini mengikut statistic dari jabatan statistik Negara Thai tahun 2017 M. Sebanyak 77,780 jiwa, terdiri dari kaum Melayu Muslim dan kaum Siam Budha.

Geografi:      

Daerah Sebaya berlokasi kawasan tanah lembah rata di celah bukit, kawasan bukit-bukit kecil, dan tanah tinggi di kawasan gunung sempadan Malaysia, di selangi dengan beberapa sungai besar dan sungai kecil, Sungai terbesar dalam daerah ini adalah Sungai Tiba yang punca kepala airnya dari beberapa buah bukit di sempadan Malaysia. Di kaki bukit rakyat jelata berkebun seperti kopi, getah, dan dusunbuah-buahan. Daerah Sebaya tidak berkemuka ke laut seperti daerah Cenak danTiba.

Ekonomi dan Kekayaan Alam:  

Rakyat jelata kebanyakan berkebun dan berdusun, seperti getah, kopi, dusun buahan seperti cempedak, durian, rambutan, rambai dan lain-lain.  

Dalam mukim Hutan kelphaTerdapat bahan mentah galian bijih arang batu terbesar di Thailand sebanyak 594 juta ton. 

Kawasan Pentadbiran: 

Daerah Sebaya mempunyai 7 Mukim dengan 67 buah kampung, (nama kampong dalam daerah ini kebanyakan dengan Bahasa Thai) antara nama kampong dalam kawasan ini adalah sebagai berikut:  

1) Mukim Sa’baYoi (Sebaya) mempunyai 9 buah kampung: 1.Kg. Sebaya 2.Kg. Plakbo 3.Kg. Pengya 4.Kg .Botong 5.Kg. Banrai 6.Kg. Kedek 7 .Kg. Tamniab. 8. Kg. Namkhang 9. Kg.Bokui. 

2) Mukim Tungpo (HutangKelpha) mempunyai 8 buah kampung: 1.Kg. Kok sireng (Banggol Sireng) 2. Kg. Seni (termasuk Kg. Celum) 3. Kg. Tung pho (Hutan kelpha) 4. Kg. Kok Tok 5. Kg. Ban bau 6. Kg. Mak latae 7. Kg. Jareh. 8. Kg. Sau. 

3) Mukim Pian (Pial) Mempunyai 7 buah kampung: 1.Kg. Pial (S;Pian) 2. Kg. Bukit Torang (S:Khuan ran) 3. Kg. Lamai  4. Kg. Tung pau  5. Kg. Suan oon. 6.  Kg.  Kau 7.  Kg. Ramai ton makham. 

4) Mukim Ban Not (Kampung Tenot) mempunyai 7 buah kampung: 1.  Kg. Kasek 2. Kg. Hebon (S:Huai Bon) 3. Kg. Nakan 4. Kg. Namuang 5. Kg. Kok 6. Kg. Kampung Tenot 7. Kg. Pruk ca. 

5) Mukim Bendang Cenai (S:Canae) mempunyai 5 buah kampung: 1. Kg. Kuala Muda (termasuk Kg.  Dusun dalam/Suannai) 2. Kg. Terai 3. Kg. Wang ok 4. Kg. Lubok ani (S:Muni) 5. Kg. Bendang Cenai (S: Nacanae). 

6) Mukim Khu Ha mempunyai 8 buah kampung: 1. Kg. Tham krok 2. Kg. Khu ha 3. Kg. Plai na 4. Kg. Ban Tai 5. Kg. Long Khuan 6. Kg. Huay Tau 7. Kg. Tapyang.   8. Kg. Tung praitai. 

7) Mukim Khau Deng mempunyai 7 buah kampung: 1. Kg. Tung Prai 2. Kg. Suan cham 3. Kg.Ban rai  ban na 4. Kg. nam Ceiu 5. Kg. Samnak ok 6. Kg. Tham tlot 7. Kg. Kok  yang. 

8) Mukim Bahoi, mempunyai 5 buah kampung: 1. Kg. Bahoi 2. Kg. Rai nua 3. Kg. Lamyah 4. Kg. Eleh 5. Kg. Klong Taha 9) Mukim Than Khiri, mempunyai 6 buah kampung: 1. Kg. Taga 2. Kg. Susok 3. Kg. Daru 4. Kg. Bendang Lima 5. Kg. Hadsai  6. Kg. Khedek. 

Agama, Bahasa dan Kebudayaan: 

Rakyat jelata 75% terdiri dari kaum Melayu Islam, Mereka adalah penduduk asal kawasan ini, dan yang berhijrah dari hilir Patani menetap bekerja sebagai pekebun, mereka bertutur dengan Bahasa Melayu lahjah/logatPatani, ada juga sesetengah kampung dalam kawasan mukim hutan kelpha bertutur dengan logat Baling/Sik, Kedah. 25 % adalah kaum Siam Budha. Mempunyai Masjid yang berdaftar dengan Majlis Agama Islam wilayah Senggora sebanyak 60 buah (tidak termasuk Surau kecil, Balaisah), Wad (Candi Budha) 14 buah. 

Dari segi pendidikan pula mempunyai Sekolah dasar Kebangsaan 33 buah, Sekolah menengah kebangsaan 2 buah, Sekolah pondok (Madrasah) 1 Buah, dan sekolah rendah Fardu Ain (Tadika) 48 buah. Mengikut kurikulum sekolah Melayu di bawah persatuan TADIKA wilayah Senggora (PUTRA) dan kurikulum fardu ain persatuan khuru’ sampan. 

Daerah Sebaya termasuk daerah bergolok dalam konflik Patani,  beberapa serangan dan pertempuran kian berlaku, Peristiwa sedih masih terpahat dalam ingatan orang Sebaya ialah Peristiwa pembunuhan 15 remaja Melayu pasukan bola sepak oleh polis Siam dalam sebuah restoran di pecan Sebaya pada 28/4/2004 M.  

Dan peristiwa pembantaian pelajar (santri) dan tempat penginapan mereka (binaan pondok) oleh Polis sempadan Siam (Tor.Cor.Dor) dalam Pondok Bukit Torang (Bamrung Sat Wittaya) pada 17/3/2007M. 

Menyebabkan 2 orang pelajar/santri mati dan 8 orang lagi cedera parah. Peristiwa ini membangkitkan kemarahan hingga berlaku demonstrasi menuntut keadilan oleh rakyat Patani di Pondok tersebut.